Alles wat je moet weten over maritieme VHF‑communicatie

Een marifoon (VHF‑marifoon) is een essentieel communicatiemiddel op het water. Of je nu door sluizen vaart, brugwachters aanspreekt, je positie doorgeeft in druk vaarwater of in nood verkeert: heldere én betrouwbare communicatie kan het verschil maken. In dit artikel leggen we uit wat een marifoon is, welke soorten er zijn, welke certificaten nodig zijn, wat ATIS en MMSI betekenen, welke kanalen relevant zijn mét VDES, de voordelen, én waarom brugwachters liever marifoonoproepen horen dan telefoons.

Wat is een marifoon en hoe werkt het

Een marifoon is een radiocommunicatieapparaat dat gebruikmaakt van VHF‑frequenties (Very High Frequency). Met een marifoon kan je zowel zenden als ontvangen via vaste scheepvaartkanalen. Zo onderhoud je contact met brugwachters, sluismeesters, verkeersposten en andere schepen. In noodsituaties is de marifoon onmisbaar: een oproep via kanaal 16 wordt direct opgepikt door de scheepvaart en de hulpdiensten. Het systeem is robuust, niet afhankelijk van mobiele netwerken en gestandaardiseerd, waardoor de kans op misverstanden kleiner is.

Vaste marifoon vs handmarifoon (handheld)

Er bestaan grofweg twee soorten marifoons: de vaste marifoon en de handmarifoon (ook wel handheld genoemd). Een vaste installatie heeft meer mogelijkheden en bereik, terwijl een handmarifoon handig is als back‑up of voor gebruik op kleinere schepen. De belangrijkste verschillen staan in de onderstaande tabel.

Eigenschap	Vaste marifoon	Handmarifoon (handheld)
Antenne	Externe VHF-antenne, hoger geplaatst → beter bereik	Kleine antenne op toestel, lager → beperkter bereik
Vermogen	Hoger/instelbaar (op zee vaak tot 25 W)	Lager vermogen i.v.m. batterij/antenne
Stroomvoorziening	Vaste boordvoeding, robuust	Accu/batterij; opladen nodig
Functionaliteit	Meer knoppen, betere audio; extra handset mogelijk	Eenvoudiger, draagbaar; back-up
Gebruiksgemak	Altijd geïnstalleerd, direct beschikbaar	Draagbaar, maar meenemen/opladen
Verplichtingen (NL)	Op >20 m verplicht; registratie & certificaat	Toegestaan met certificaat; vaak geen plicht op kleine pleziervaart

Certificaten

Het bedienen van een marifoon mag alleen als je in het bezit bent van het juiste certificaat. Er bestaan verschillende certificaten, afhankelijk van vaargebied en type apparatuur:

Basiscertificaat Marifonie: vereist voor gebruik op de binnenwateren.
Marcom‑B: nodig bij DSC‑gebruik en op kustwateren.
Marcom‑A: voor wereldwijde communicatie, inclusief MF/HF‑apparatuur.
SRC (Short Range Certificate): internationaal certificaat, vergelijkbaar met Marcom‑B.

ATIS & MMSI uitgelegd

Bij gebruik van een marifoon horen identificatiecodes. Twee begrippen spelen daarbij een rol:

ATIS (Automatic Transmitter Identification System) is verplicht op de meeste Europese binnenwateren. Bij elke uitzending stuurt de marifoon automatisch een unieke code mee, zodat verkeersposten en brugwachters direct zien welk schip oproept.

MMSI (Maritime Mobile Service Identity) is een internationale 9‑cijferige code, nodig bij marifoons met DSC‑functie en bij AIS‑apparatuur. Het zorgt voor eenduidige identificatie van schepen wereldwijd.

DSC‑marifoons beschikken altijd over een ingebouwde of aangesloten GPS. Bij een DSC‑noodoproep worden automatisch de coördinaten van het schip meegestuurd.

Met behulp van een multiplexer kan dit GPS‑signaal ook via WiFi gedeeld worden met bijvoorbeeld een iPad of ander mobiel apparaat zonder eigen GPS. Zo maak je optimaal gebruik van de informatie die je marifoon verzamelt.

VDES‑kanalen die nu standaard zijn

VDES (VHF Data Exchange System) is de opvolger van AIS en breidt de bestaande VHF‑communicatie uit met digitale data. Via VDES kunnen onder andere verkeersinformatie, veiligheidsmeldingen en weerberichten worden uitgewisseld. Moderne marifoons zijn vaak al voorbereid op deze technologie, waardoor ze in de toekomst niet alleen spraak, maar ook data kunnen verwerken en doorgeven.

Wanneer is een marifoon verplicht?

De regels voor marifoongebruik verschillen per land en vaargebied. In Nederland geldt dat een marifoon verplicht is voor schepen langer dan 20 meter. Voor kleinere pleziervaartuigen is het gebruik meestal niet verplicht, maar sterk aanbevolen – zeker op drukke vaarwegen of op zee.

Belangrijk: je hebt altijd een geldig certificaat nodig om de marifoon te mogen bedienen, en de apparatuur moet geregistreerd worden bij de RDI (inclusief ATIS‑ en eventueel MMSI‑code).

Voordelen van een marifoon

Een marifoon biedt diverse voordelen ten opzichte van andere communicatiemiddelen:

✅ Onafhankelijk van mobiele netwerken en dus betrouwbaarder.
✅ Direct contact met bruggen, sluizen, verkeersposten en andere schepen.
✅ Veiligheid: noodoproepen worden breed opgepikt en zijn gestandaardiseerd.
✅ Transparantie: andere schepen horen de oproep mee en weten wat er speelt.
✅ Voldoet aan de wettelijke eisen en internationale standaarden.

Waarom brugwachters liever een marifoonoproep dan een telefoongesprek

Hoewel sommige schippers ervoor kiezen om een brug telefonisch te bellen, gaat de voorkeur van brugwachters duidelijk uit naar marifooncommunicatie. Een oproep via de marifoon komt direct binnen, is herkenbaar en gestandaardiseerd, en maakt meteen duidelijk welk schip contact zoekt (dankzij ATIS of MMSI). Bij telefonische oproepen ontbreekt die duidelijkheid, en bovendien kost het meer tijd om gegevens door te geven.

Praktische tips: installatie, vermogen, programmering

Enkele tips voor optimaal gebruik van de marifoon:

Plaats de antenne zo hoog mogelijk voor maximaal bereik.
Zorg dat ATIS en MMSI correct zijn ingevoerd; fouten leiden tot problemen of boetes.
Gebruik de juiste modus:
binnenwater → laag vermogen met ATIS,
zeevaart → hoog vermogen met DSC/MMSI.
Houd handhelds opgeladen en neem reservebatterijen mee.
Test regelmatig of de marifoon goed functioneert en verstaanbaar is.

De marifoonkanalen van bruggen, sluizen en havens staan aangegeven op borden langs het water. Daarnaast zijn ze eenvoudig terug te vinden in de Waterkaarten‑app, zodat je altijd weet welk kanaal je moet oproepen.

Overzicht van veelgebruikte marifoonkanalen

Kanaal	Gebruik
1	CMIJ: info/weer/vaartberichten voor IJsselmeer, Markermeer en randmeren.
2	Wadden – Brandarisgebied: uitluisteren voor berichten en veiligheid.
4	Centrale Meldpost Waddenzee: informatie/berichten Wadden.
5	Wadden: sector-/meldkanaal (regionaal; volg lokale aanwijzingen).
6	Schepen onderling op zee / veiligheidsafstemming.
10	Algemeen verkeer tussen schepen (intership) op binnenwater; bij slecht zicht uitluisteren.
13	Brug-tot-brug/intership op drukke routes; alternatief voor 10.
16	Nood, spoed, veiligheid en oproep (op zee continu uitluisteren).
18, 20, 22	Bruggen en sluizen (blok/object; exact kanaal op het blauwe VHF-bord ter plekke).
23	Kustwacht: weer- en veiligheidsberichten (MSI) op vaste tijden.
31	Jachthavens/pleziervaart: aan-/afmelden, ligplaatsinformatie.
68–69	Wedstrijdleiding/wedstrijddiensten; soms reddingsbrigade bij events.
72 & 77	Sociaal/ship-to-ship (chat) voor pleziervaart; niet gebruiken in haven/VTS-sector.
73	Wedstrijdleiding of organisatie (regionaal, bij evenementen).
78–82	Jachthavens/havendienst (regionaal); zie haveninformatie of aanmeldbord.
83	Kustwacht: weer- en veiligheidsberichten (MSI) op vaste tijden.
1027–1028	Nieuwe simplex-spraakkanalen (vervanging van 27/28); sommige bruggen/sluizen of walstations gebruiken deze.

Let op: toewijzingen zijn deels regionaal en wijzigen soms; altijd het blauwe VHF-bord ter plekke volgen en recente VTS/havengids raadplegen.

Een marifoon is geen luxe, maar een essentieel veiligheidsmiddel op het water!

Het biedt betrouwbare communicatie, maakt je zichtbaarder en herkenbaarder voor andere schepen en walposten, en voldoet aan de wettelijke vereisten. Of je nu kiest voor een handmarifoon of een vaste installatie: zorg altijd voor de juiste certificaten, correcte registratie en goed onderhoud van je apparatuur. Daarmee vaar je veiliger én met meer zekerheid.